مجلس شانزدهم - 3 اردیبهشت 92
" چله شعر " تهجد واژه‌ها و مضامین است در زاویه‌ی محبت و ادب،
به قصد تزکیه کلام و حضور پاک آن‌ها در شعر."چله شعر" خلاصه مباحث
مطرح شده در سلسله جلسات " مکتوب اشک " است که با حفظ لحن
بیان استاد مرتضی امیری اسفندقه در قالب چهل مجلس منتشر می‌شود.
سلسله جلسات "مکتوب اشک" به صورت مستمر و هفتگی، بین سالهای
۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ در مجمع شاعران اهل بیت علیهم السلام برگزار شد و با
اقبال شاعران ولایی مواجه گردید.
آقای قاسم صرّافان شعری برای وفات آیت‌الله خوشوقت خواندند:
«من با خودم گفتم كه خوش وقتی پدر داری
در این هیاهو سایه‌ای بالای سر داری»
اگرچه در هیاهو سایه‌ای بالای سر داشتن معنای روشنی دارد و معنا واضح است، امّا در شعر باید واژه‌ها به بهترین صورت گزینش شود. البتّه كه نباید منكر سلیقه‌ی شاعر شد، ولی باید دید آیا اگر به جای واژه‌ی «هیاهو» كلمات دیگری نظیر «بیابان» یا «جهنّم» بیاید با «سایه» كه جزئی از تركیب مصرع است ارتباط بهتری برقرار نمی‌كند؟
شاید ذهن محشور با ادبیات پارسی با خود بگوید که «هیاهو» با «سایه» چه ربطی دارد! این به معنای آن نیست كه رعایت نكردن این ارتباطات همه‌جا ایراد محسوب می‌شود. چه این‌که در این‌جا هم شاید واژه‌ی «هیاهو» به مذاق عدّه‌ای خوش بیاید. به هر صورت، گفتن این نكته در باب «به‌گزینی» كلمات هنگام سرایش خالی از لطف نیست. ایشان در جایی دیگری می‌گویند:
«خلقی قیامت در پی أین المفر هستند»
ما اگر بخواهیم بنا بر ساختار دستور زبان پارسی صحبت كنیم، باید بگوییم: «خلقی در قیامت...» امّا در این مصرع حرف «در» به علّت نصب نشدن در وزن بیت به طور كلّی كنار گذاشته شده و كاملاً از سر جای خود كنده شده است! باید توجّه داشت كه حذف این موارد گاه موجب فرریختن بیت می‌شود. امّا اگر واژه‌ی «قیامت» در اوّل مصراع آمده بود، دیگر احتیاجی به حرف «در» نبود. نگاه كنید:
«سحر آمدم به كویت، به شكار رفته بودی»
دیگر در این‌جا نیازی نیست که گفته شود: «در سحر آمدم به كویت». حذف در و پنجره از بیت موجب نقص ساختار و ساختمان می‌شود. باید بدانیم که حرف‌هایی نظیر «در، با و...» حرف‌های اضافه نیستند؛ بلكه حرف افاضه‌اند. هركدام از این حرف‌ها یك فیض خاص دارند و باید در جای خاصّ خود به كار برده شوند. از سوی دیگر، ایراد معنایی نیز به این مصرع وارد است؛ شاعر می‌گوید: «خلقی قیامت در پیِ "كجا فرار می‌كنی" هستند» در صورتی كه از نظر معنایی باید می‌گفت: «خلقی در قیامت در پی پناه‌گاه هستند». دانستن ترجمه‌ی صحیح و دقیق عبارات هم لازمه‌ی استفاده از آرایه‌ی تلمیح است.